Familieopstellingen is een therapievorm waarin onbewuste patronen in de familie waar we vandaan komen onderzocht kunnen worden. Door middel van familieopstellingen kijk je onder begeleiding van een therapeut naar personen en gebeurtenissen binnen je familiesysteem. Hoe die van invloed kunnen zijn in het heden, het verleden en ook in de toekomst.
Het is een therapeutische sessie waarbij een deelnemer een vraagstuk inbrengt waar hij of zij helderheid over wil krijgen. Voor de hoofdrolspelers worden vaak familieleden van degene die het vraagstuk inbrengt uitgekozen als ‘representant’. De vragende deelnemer geeft hen een plaats in het vertrek ten opzichte van de andere deelnemers. Hierbij deels geholpen door de therapeut.
Er ontstaat zo een tableau vivant dat achterliggende aspecten van het vraagstuk laat zien als de representanten worden ondervraagd over hun gevoelens en attitudes ten opzichte van elkaar en de situatie. Er komen verstrikkingen aan het licht (soms in eerdere generaties) die hebben geleid tot stagnatie in het huidige leven van de deelnemer. Vaak zijn die verstrikkingen onverwerkte gevoelens als gevolg van nare gebeurtenissen. Ditt kunnen zijn: het jong overlijden van een ouder of een kind, oorlogservaring en scheiding van ouders. Die onverwerkte gevoelens kunnen later geboren kinderen onbewust en onbedoeld belasten, waardoor zij uit balans zijn. Aan de hand van eenvoudige instructies van de begeleider brengen de representanten beweging in de situatie en kan er rust komen tussen de personen die de representanten vertegenwoordigen. De effecten van de sessie zijn soms op korte, maar vaak op lange termijn merkbaar.
De methode wordt ook toegepast in organisaties, bijvoorbeeld om te onderzoeken waarom er stagnaties zijn in de ontwikkeling van een organisatie of waarom bepaalde conflicten telkens terugkeren. Er wordt in dit verband niet gesproken van een familieopstelling maar een organisatieopstelling.